Çene eklemi rahatsızlıkları, sanıldığından daha yaygın ağız ve diş problemleri olarak karşımıza çıkıyor. Diğer adı ile TMJ disfonksiyonu, yani Temporomandibular Eklem Bozukluğu olarak bilinen çene eklemi hastalıkları, her yıl milyonlarca insanda görülebiliyor ve tedavi ediliyor. Yaygın bir hastalık türü olmasna rağmen çene eklemi tedavisinde eksik bilgi, yanlış tanı ve tedavi ya da hatalı yönlendirmeler de bir hayli yüksek. Hal böyleyken işinin uzmanı bir diş hekimi ile alanında uzmanlaşmış bir çene eklemi uzmanı bulmak ve ona güvenebilmek giderek daha önemli hale geliyor. Çene eklemi bozuklukları nelerdir, çene eklemi bozukluğu belirtileri nelerdir, çene eklem rahatsızlığı neden olur ve çene eklemi tedavisi nasıl yapılır gibi soruların cevaplarını yazımızda bulabilirsiniz.
Çene eklemi bozukluğu nedir?
Çene eklemi bozukluğu ya da çene eklemi rahatsızlığı, yaygın adı ile TMJ disfonksiyonu olarak bilinir. TMJ disfonksiyonu, alt çeneyi kafatasına bağlayan eklemde meydana gelen bozuklukların tamamını ifade eder. Çene ekleminin konumunu ve işlevini daha iyi anlayabilmeniz adına çene eklemini, çene ile kafatası arasındaki bir nevi menteşe olarak hayal etmeniz mümkündür. Çenenin düzgün bir şekilde açılıp kapanmasını ve temel fonksiyonlarını göstermesi görevi çene eklemindedir. Eğer bir kişi çene eklemi rahatsızlığından şikâyetçi ise büyük olasılıkla çokça ağrı yaratan, tahrip olmuş bir temporomandibular eklem ile karşı karşıyadır demektir. Burada önemli olan bir diğer nokta da, her kişide iki adet temporomandibular eklemin bulunuyor olmasıdır. Her bir eklem, çenenin sağ ve solu olmak üzere iki tarafında konumlanır. Çene eklemi bozukluğuna sahip insanlarda genellikle ağrı tek bir tarafta başlar ancak diğer tarafıda etkiler ve ileri düzeyde tedavi edilmesi gerekir.
Çene eklemi bozuklukları neden meydana gelir?
Gelelim çene eklemi bozukluklarının sebeplerine. Çene eklemi rahatsızlığı ya da TMJ, pek çok farklı sebepten meydana gelebilir. Bu noktada meydana gelen çene eklemi rahatsızlığını sebebini doğru bir şekilde tespit etmek, tedavinin gidişatı için kritik önem taşır. Gittiğiniz çene eklemi uzmanınız, size şu sebeplerin arasından bir çene eklemi bozukluğu nedeni sunması olasıdır:
- Çene veya dişe alınan darbe, yaralanma ya da travmalar
- Diş sıkma ve gıcırdatma
- Dudak ısırma, tırnak yeme gibi kötü alışkanlıklar
- Aşırı düzeyde sakız çiğneme alışkanlıkları
- Kalıtsal faktörler
- Farklı arterit çeşitleri
- Çene eklemi ve kafatası arasındaki diskin erozyona uğraması ya da yerinden oynaması
- Stres, strese bağlı diş gıcırdatma
Çene eklemi bozukluğunun ana sebebini doğru bir şekilde tespit etmenin ve tanısını koymanın tedavi aşamasında başarılı olma konusunda büyük bir rol oynadığını tekrar belirtmekte fayda vardır.
Çene eklemi bozukluğu belirtileri nelerdir?
Eğer bir çene eklemi rahatsızlığınız varsa, büyük bir ihtimalle hali hazırda bol sancılı ve ağrılı bir semptom sürecinden geçiyorsunuz demektir. Bununla birlikte çene eklemi rahatsızlıklarının en yaygın belirtilerini şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Çenenin açılırken yan kayması
- Çene bölgesinde aşırı duyarlılık ve hassasiyet
- Gerilmiş çene kasları
- Çene ağrısı
- Yüz ağrısı
- Kulak ağrısı
- Yüz çevresinde sıkışmışlık hissi
- Gözlerde ağrı
- Gözleri sıkamama, sıkarken ağrı
- Çiğneme zorlukları ve bozuklukları
- Çene kitlenmesi
- Ağız açılıp kapandığında tıklayama benzer bir ses (klik sesi)
- Çene ekleminde gözle görülür bir çıkıklık
- Kulaklarda çınlama
- Migrene dönen baş ağrıları
Çene eklemi tedavisi nasıl yapılır?
Hekim, çene eklemi şikayetlerinizi bir bir dinledikten ve çenenizi etraflıca muayene ettikten sonra eğer rahatsızlığın geçici olduğu kanısına varırsa, size aşağıdaki tedavi alternatiflerinden birini önerme yoluna gidebilir:
- Çene eklemi ağrısına yol açan zararlı alışkanlıklardan uzak durmak; tırnak yeme, yabancı cisimleri çiğneme ya da aşırı sakız tüketimi gibi
- Diş gıcırdatma ve diş sıkma alışkanlıklarını bırakmak
- Ağrı kesici tedavisi
- Ağrı oluşan bölgeye sıcak ya da soğuk kompres uygulaması
- Akapunktur tedavisi
- Ağız fazla geniş açarak esnememek
- Yüksek sesle konuşmamak ya da şarkı söylememek ve çeneyi bu şekilde yoracak hareketlerden uzak durmak
- Daha yumuşak bir gıda tüketimine yönelmek veya zor çiğnenen, sert, yapışkan gıdalardan uzak durmak.
Eğer söz konusu çene eklemi bozukluğu kalıcı ise ve daha tıbbi bir müdahale gerektiriyorsa, aşağıdaki yöntemlerden birine de başvurulabilir.
Çene eklemi splinti kullanımı: Detaylı yapılan bir muayene ve gerekli ise yardımcı görüntüleme yöntemleri ile kullanılarak yapılan tetkikler sonrası tespit edilebilecek çene eklemi bozukluğu akabinde diş hekimi, çene eklemi splinti kullanımı tavsiye edebilir. Çene eklemi splinti, alt ya da üst çeneye uygulanabilen, dişler arasında konumlandırılmak üzere tasarlanan şeffaf bir apareydir. Çene eklemi doğru pozisyonda tutularak dişlerin kapanışının sabitlenmesi amaçlanır. Bu splint, takılıp çıkartılabilir olmakla birlikte yanlış çene kapanmasından dolayı meydana gelen çene eklemi bozukluklarını düzeltmek üzere kullanılmaktadır. Çene eklemi splinti bazı durumlarda yalnızca gece kullanılırken bazı durumlarda 24 saat boyunca kullanımı tavsiye edilebilir. Elbette bu durum, çene eklemi bozukluğunun komplikasyonuna dayalıdır. 24 saat kullanım esnasında bile hasta elbette yemek yediği ya da dişlerini fırçaladığı anlarda çene eklemi splintini çıkartabilir.
Fizik tedavi uygulaması: Fizik tedavi de çene eklemi bozuklukları tedavisinde sıkça başvurulan bir yöntemdir. Çene, ağız ve yüz egzersizlerinin dahil edildiği fizik tedavi, aynı zamanda sıcak ve soğuk kompres uygulamaları ile söz konusu bölgedeki ağrı yönetimini sağlama özelliğine sahiptir. Bu tedavi yöntemi uygulanırken hem çene eklemi uzmanı, hem de fizik tedavi uzmanlı koordine bir biçimde çalışmalı, hastanın en ideal sonucu elde etmesi için ortak paydada buluşabilmelidir. Tedavi planı çenenin yapısına, söz konusu çene eklemi bozukluğunun doğasına ve hastanın bireysel olarak gösterdiği çabaya bağlı olarak değişir.
Çene eklemi ameliyatı: Çene eklemi bozukluklarında bazen cerrahi müdahale gerekebilir. Bu gibi durumlarda çene eklemi ameliyatına başvurulur. Çene eklemi ameliyatı, en komplike seviyede olan ve diğer tedavi yöntemlerine cevap vermeyeceği kesinleşmiş çene eklemi rahatsızlıklarında başvurulur. Açık eklem operasyonu, kondilektomi, artroskopi gibi işlemler, çene eklemi operasyonu esnasında gerçekleştirilebilecek işlemlerden bazılarıdır.
Enjeksiyon tedavisi: Çene eklemi rahatsızlıklarında enjeksiyon tedavisi, özellikle semptom ve ağrı tedavisinde başvurulan bir tedavi yöntemidir. Her ne kadar aparey kullanımı, splint ya da fizik tedavi kadar yaygın bir tedavi yöntemi olmasa da, bazı spesifik durumlarda işe yarayan bir yöntem olarak belirmiştir.